نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیارگروه اقتصاد نظری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه اقتصاد انرژی و منابع، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 کارشناسی ارشد گروه اقتصاد انرژی، دانشکده اقتصاد، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

قیمت‌گذاری بنزین و تخصیص بهینه منابع از مباحث همیشگی دولت و متخصصین می‌باشد. جهش روزافزون نرخ ارز، تفاوت زیادی بین قیمت اسمی و واقعی بنزین ایجاد نموده است. بدین‌منظور در مطالعه حاضر برای کاهش شکاف موجود، راهکار وضع مالیات شناور متناسب با مصرف بنزین پیشنهاد و اثر آن بر توزیع درآمد خانوار بررسی می‌شود. از طرف دیگر خاصیت تنازلی، ضعف سیستم مالیات بر مصرف است که با تحمیل بار مالیاتی بیشتر به طبقات آسیب‌پذیر، آثار نامطلوبی بر توزیع درآمد به جای می‌گذارد. ازاین‌رو سناریوی پیشنهادی در این مطالعه همانند قیمت‌گذاری فعلی، به صورت دو نرخی (قیمت سهمیه‌ای و قیمت غیر سهمیه‌ای) می‌باشد. بخش سهمیه‌، معاف از مالیات و مانند روال گذشته بوده و قیمت بنزین غیر سهمیه، تحت تأثیر میزان مصرف افراد با احتساب 5 درصد مالیات به ازای هر لیتر مصرف مازاد بر سهمیه ماهانه، محاسبه می‌گردد، چنانچه افزایش مصرف، به جای برخورداری از امتیاز یارانه بیشتر، با مخارج بیشتری برای مصرف‌کننده آن همراه خواهد بود. در این راستا با به‌کارگیری مدل سیستم‌تقاضای تقریباً ایدئال، به بررسی آثار اجرای سناریوی پیشنهادی بر میزان نابرابری و توزیع درآمد میان خانوارهای شهری به تفکیک چهار گروه مصرفی بنزین (کمتر از 60 لیتر، 60 تا 80 لیتر، 80 تا 120 لیتر و بیش از 120 لیتر) طی سال‌های 1399-1396 با در نظر گرفتن برخی متغیرهای جمعیت‌شناختی شامل اندازه خانوار، جنسیت، سن، وضعیت تأهل، داشتن شغل، تحصیلات و مالکیت مسکن سرپرست خانوار پرداخته شد، کشش‌های قیمتی و درآمدی استخراج و معیار تغییرات جبرانی (CV) محاسبه گردید و با فرض اجرای سناریوی پیشنهادی و ثابت ماندن قیمت همه گروه‌های کالایی به غیر از بنزین، اطلاعات هزینه‌ای خانوار شبیه‌سازی و نابرابری با استفاده از ضریب جینی محاسبه گردید. نتایج نشان می‌دهد، در صورت عملی شدن سناریوی مذکور توسط دولت و مفروض بر ثابت ماندن قیمت سایر گروه‌های کالایی، بهبود نسبی در شاخص ضریب جینی حاصل می‌گردد که بیانگر کاهش نابرابری است

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Impact of Floating Taxes on Gasoline Consumption on Income Distribution in Urban Areas of Iran is Studied Using Data Simulation Based on the AIDS Model

نویسندگان [English]

  • Ali Asghar Salem 1
  • Siab Mamipour 2
  • Masoumeh Azizkhani 3

1 Associate Professor of Economics, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran

2 Associate Professor of Economics, Kharazmi University, Tehran, Iran

3 Master of Economics of Energy, Kharazmi University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Pricing gasoline and optimal allocation of resources have always been topics of interest for governments and experts. The increasing jump in the exchange rate has created a significant difference between the nominal and real prices of gasoline. Therefore, in the present study, a solution is proposed to narrow the existing gap by introducing a floating tax proportional to gasoline consumption, and its effect on household income distribution is examined. On the other hand, the regressive feature is a weakness of the consumption tax system that leads to undesirable effects on income distribution by imposing a higher tax burden on vulnerable classes. Therefore, the proposed scenario in this study is similar to the current pricing system and is in the form of two-tiered rates (quota-based and non-quota-based rates). The quota-based section is exempt from taxes and is similar to the past procedure, while the non-quota-based gasoline price is calculated based on individuals' consumption, considering a 5% tax for each liter of consumption exceeding the monthly quota. If the consumption increases, instead of receiving more subsidies, the higher expenses will accompany the consumer. In this regard, by using an almost ideal demand system model, the effects of implementing the proposed scenario on inequality and income distribution among urban households were studied, and categorized into four gasoline consumption groups (less than 60 liters, 60 to 80 liters, 80 to 120 liters, and more than 120 liters) during the years 2017-2020, considering some demographic variables such as household size, gender, age, marital status, employment, education, and household head's ownership of housing. Price and income elasticities were extracted, and the compensatory variation (CV) index of changes was calculated. Assuming the implementation of the proposed scenario and the constancy of prices for all commodity groups except gasoline, the household expenditure data was simulated, and inequality was calculated using the Gini coefficient. The results show that if the above-mentioned scenario is implemented by the government, assuming the constancy of prices for other commodity groups, a relative improvement in the Gini coefficient is obtained, indicating a reduction in inequality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subsidy reform
  • Tax buoyancy
  • Regressive feature
  • almost ideal demand system
  • microsimulation data
ابونوری اسمعیل و دلفان، نسرین. (1398). اثر اجرای هدفمندی یارانه‌ها بر نابرابری توزیع مصرف برق خانوارهای استان سمنان. فصلنامه سیاست‌های مالی واقتصادی، ۷ (۲۶) :۲۱۱-۱۸۵
آقایی، مجید و رضاقلی‌زاده، مهدیه. (1397). رابطه بین مصرف حامل‌های مختلف انرژی، رشد اقتصادی، نابرابری و فقر در ایران. پژوهش‌های اقتصادی. 23(74). 189-97.
بهبودی، داوود و حکمتی‌فرید، صمد. (1390). بررسی اثرات رفاهی تعدیل قیمت حامل‌های انرژی بخش خانگی به تفکیک دهک‌های هزینه‌ای. فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال نهم، شمارة 33، 51-31.
پژویان، جمشید. (1387)، اقتصاد بخش عمومی، مالیات‌ها، چاپ دوم، تهران: انتشارات جنگل.
پیله‌فروش، میثم. عبدالهی، محمدرضا و صادقی، نرگس. (1397). مسئله بنزین، رویکردها و مخاطرات. مطالعات انرژی، صنعت و معدن (گروه انرژی) و مطالعات اقتصادی (گروه اقتصاد کلان و مدلسازی)، شماره مسلسل 16182، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
خسروی، خسرو. (1397). یارانه انرژی در ایران، تصویر مصرف حامل‌های انرژی در بخش حمل و نقل، مطالعات زیربنایی گروه حمل و نقل،شماره مسلسل 16685، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
دادگر، یداله؛ نظری، روح‌اله و مهربانی، فاطمه. (1387). تأثیر سیاست‌های مالی و تکانه‌های قیمت بنزین بر توزیع درآمد و رفاه در ایران. رفاه اجتماعی. 7(28). 150-129
درگاهی، حسن و قربان‌نژاد، مجتبی. (1390). تعیین رشد حجم پول بهینه در اجرای سیاست هدفمندی یارانه حامل‌های انرژی: رویکرد هدف‌گذاری تورمی انعطاف‌پذیر. اقتصاد و الگوسازی،2 (6-5)، 130-91.
عبداله میلانی، مهنوش. پروین، سهیلا و سیدی، کوثر. (1396). ساختار تصاعدی مالیات بر درآمد و اثر آن بر نابرابری درآمد در استان‌های کشور. پژوهشنامه اقتصادی، 17(66). 22-1.
عبداله میلانی، مهنوش؛ نصیری اقدم، علی؛ مهاجری، پریسا وآریان‌نژاد، مریم. (1396). ارزیابی تأثیر معافیت‌ها بر تنازلی بودن مالیات بر ارزش افزوده در ایران. پژوهشنامه مالیات، 25
(33 (مسلسل 81))، 68-33.
کریمی، محمدشریف؛ امام‌وردی، قدرت‌اله وکریمی، مجتبی، (1392)، ارزیابی هزینه رفاهی ناشی از اثرات افزایش نرخ ارز و قیمت حامل‌های انرژی بر هزینه‌های رفاهی مصرف‌کننده در ایران، فصلنامه علوم اقتصادی، سال 8، شماره26، 152-133.
مداح، مجید و نوروزی، زهرا. (1395). برآورد کشش شناوری مالیاتی به روش همجمعی اقتصاد و الگوسازی، 7(27)، 96-71.
موسوی جهرمی، یگانه. (1393). پیش‌بینی مالیات بر ارزش افزوده بر مصرف بنزین. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 6(21)، 120-107.
ورهرامی، ویدا؛ رایج، مجید. (1397). اثرات رفاهی شوک‌های قیمت بنزین و نفت گاز: رویکرد داده‌های پانل پویا. فصلنامه پژوهش‌های سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی انرژی، ۴ (۲): 168-131
 
Acheampong, A. O., Dzator, J. and Shahbaz, M. (2021). Empowering the powerless: Does access to energy improve income inequality?. Energy Economics, 99, 105288.
Agarwal, N., Gneiting, U. and Mhlanga, R. (2017). Raising the bar: Rethinking the role of business in the Sustainable Development Goals. Oxfam.
Aghaei, M. andLin Lawell, C. Y. C. (2022). Energy, economic growth, inequality, and poverty in Iran. The Singapore Economic Review, 67(02), 733-754.
Atamanov, A., Mostafavi-Dehzooei, M. H. and Wai-Poi, M. G. (2020). Welfare and fiscal implications from increased gasoline prices in the Islamic Republic of Iran. World Bank Policy Research Working Paper, (9235).
Bianco, V., Proskuryakova, L. and Starodubtseva, A. (2021). Energy inequality in the Eurasian Economic Union. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 146, 111155.
Bilquees, Faiz, (2004). Elasticity and Buoyancy of the Tax System in Pakistan. The Pakistan Development Review, 43: 1 (Spring 2004) pp. 73-93.
Boughanmi, H. (2019). Welfare and distributional effects of the energy subsidy reform in the gulf cooperation council countries. In Welfare and distributional effects of the energy subsidy reform in the gulf cooperation council countries.
Burman, L. and Slemrod, J., (2013). Taxes in America: What Everyone Needs to Know. Oxford University Press.
Clements, M. B. J., Coady, M. D., Fabrizio, M. S., Gupta, M. S., Alleyne, M. T. S. C. and Sdralevich, M. C. A. (2013). Energy subsidy reform: lessons and implications. International Monetary Fund.
Coady, M. D., Flamini, V. and Sears, L. (2015). The unequal benefits of fuel subsidies revisited: Evidence for developing countries. International Monetary Fund.
Dartanto, T. (2013), Reducing Fuel ssubsidies and the implication on fiscal balance and poverty in Indonesia: A simulation analysis. Energy Policy, 58, 117-134.
Demirkol, O., Blotevogel, R., Zytek, R., Zimand, P., Liu, Y., 2014. Islamic Republic of Iran, Selected Issues. IMF Country Report No. 14194, IMF, Washington, D.C., April
Díaz, A. O. and Medlock, K. B. (2021). Price elasticity of demand for fuels by income level in Mexican households. Energy policy,151, 112132.
Duarte, R., Miranda-Buetas, S. and Sarasa, C. (2021). Household consumption patterns and income inequality in EU countries: Scenario analysis for a fair transition towards low-carbon economies. Energy Economics, 104, 105614.
Friedman, J. and Levinsohn, J. (2002). The Distributional Impacts of Indonesia's Financial Crisis on Household Welfare: A" Rapid Response" Methodology. World Bank Economic Review, 16(3), 397-424.
Gale, W. G. and Harris, B. H., (2010).A Value-Added Tax for the United States: Part of Solution. Brooking Institution and Tax Policy Center, Available Online at:
Garza, M. G. G., Rodríguez, J. O., & Palencia, E. P. (2021, July). The Effect of Energy Prices on Mexican Households’ Consumption. In XX SIGEF Congress-Harnessing Complexity through Fuzzy Logic (pp. 47-56). Cham: Springer International Publishing.
Hausman, J. “Exact Consumer’s Surplus and Deadweight Loss. The American Economic Review ,71(1981):662-76.
Hu, X., Liu, Y., Yang, L., Shi, Q., Zhang, W. and Zhong, C. (2018). SO2 emission reduction decomposition of environmental tax based on different consumption tax refunds. Journal of cleaner production, 186, 997-1010.
Kwabena Twerefou, D., Fumey, A., Osei Assibey, E. andA., Emmanuel Ekow (2010). Buoyancy and elasticity of tax: Evidence from Ghana. Journal of monetary and economic integration, 10(2), 36-70.
Lagravinese, R., Liberati, P. andSacchi, A. (2020). Tax buoyancy in OECD countries: New empirical evidence. Journal of Macroeconomics, 63, 103189.
Li, N., Yuan, R. andWang, J. (2022). Analysis of current and future energy inequality by energy categories in China. Sustainable Production and Consumption, 32, 393-406.
Li, Y., Shi, X. andSu, B. (2017). Economic, social and environmental impacts of fuel subsidies: A revisit of Malaysia. Energy Policy, 110, 51-61.
Lipton, David, 2013. Energy Subsidy Reform: The Way Forward. International Monetary Fund Report, March 27
Ma, S., Xu, X., Li, C., Zhang, L. andSun, M. (2021). Energy consumption inequality decrease with energy consumption increase: Evidence from rural China at micro scale. Energy Policy, 159, 112638.
Mi, Z., Zheng, J., Meng, J., Ou, J., Hubacek, K., Liu, Z., ... and Wei, Y. M. (2020). Economic development and converging household carbon footprints in China. Nature Sustainability, 3(7), 529-537.
Mikesell, J. L. (1997). The American Retail Sales Tax: Considerations on their Structure, Operations, and Potential as a Foundation for a Federal Sales Tax. National Tax Journal, No. 50(1), Pp: 149-165.
Morgan, T. (2002). Reforming energy subsides: an explanatory summary of the issues and challenges in removing or modifying subsidies on energy that undermine the pursuit of sustainable development. United Nations Environment Programme: Division of Technology, Industry and Economics. UNEP/Earthprint, 2002 - Business & Economics - 31 pages.
Moshiri, S. (2015). The effects of the energy price reform on households consumption in Iran. Energy Policy, 79, 177-188.
Moshiri, S. and Santillan, M. A. M. (2018). The welfare effects of energy price changes due to energy market reform in Mexico. Energy Policy, 113, 663-672.
Schaffitzel, F., Jakob, M., Soria, R., Vogt-Schilb, A. and Ward, H. (2020). Can government transfers make energy subsidy reform socially acceptable? A case study on Ecuador. Energy Policy, 137, 111120.
Sdralevich, C., Sab, R., Zouhar, Y. and Albertin, G. (2014), Subsidy Reform in the Middle East and North Africa: Recent Progress and Challenges Ahead. IMF Report. Washington, DC.
Siddig, K., Minor, P., Grethe, H., Aguiar, A., Walmsley, T. (2015), Impacts on Poverty of Removing Fuel Import Subsidies in Nigeria. Policy Research Working Paper No. 7376. Washington, DC: World Bank
United Nations, European Commission, Food and Agriculture Organization of the United Nations, and International Monetary Fund. (2014). System of Environmental-Economic Accounting 2012: Central Framework.
Wu, S., Zheng, X. and Wei, C. (2017). Measurement of inequality using household energy consumption data in rural China. Nature Energy, 2(10), 795-803.
In Persian
Abdullah Milani, Mehnoush, Nasiri Aghdam, Ali, Mohajeri, Parisa, and Ariannejad, Maryam. (2016). Evaluating the effect of exemptions on the deductibility of value added tax in Iran. Research Journal of Taxation, 25(33 (series 81)), 68-33. [In Persian]
Abdullah Milani, Mehnoush. Parveen, Soheila. Seyedi, Kousar. (2016). The progressive structure of income tax and its effect on income inequality in the provinces of the country. Economic Research Journal ,17(66). 1-22. [In Persian]
Abonuri Ismail, Delfan Nasrin.(2019) The effect of targeted implementation of subsidies on the inequality of electricity consumption distribution of households in Semnan province. Financial and economic policies quarterly. 7 (26): 211-185. [In Persian]
Aghaei, Majid. and Rezagholizadeh, Mahdie. (2017). The relationship between consumption of different energy carriers, economic growth, inequality and poverty in Iran. Economic research. 23(74). 189-97. [In Persian]
Behbudi, Davood. and Hekmati Farid, Samad. (2011). Investigating the welfare effects of adjusting the price of energy carriers in the household sector by separating the cost tenths. Quarterly Journal of Energy Economics Studies, ninth year, number 33, 31-51. [In Persian]
Dadgar, Yadaleh. Nazari, Ruholah. and Mehrbani, Fatemeh. (2008). The effect of financial policies and gasoline price impulses on income distribution and welfare in Iran. Social Welfare, 7(28). 129-150. [In Persian]
Dargahi, Hassan. and Ghorbannejad, Mojtabi. (2011). Determining the growth of the optimal amount of money in the implementation of the subsidy targeting policy of energy carriers: a flexible inflation targeting approach. Economy and modeling, 2 (5-6). 91-130. [In Persian]
Karimi, Mohammad Sharif; Imam-vardi, Qhodrat-oleh and Karimi, Mojtabi, (2012), Evaluation of the welfare cost caused by the effects of the increase in the exchange rate and the price of energy carriers on the consumer's welfare costs in Iran. Economic Sciences Quarterly, Year 8, Number 26. 152-133. [In Persian]
Khosravi, Khosro; (2017). Energy subsidy in Iran, the image of consumption of energy carriers in the transportation sector; Basic studies of transportation group; Serial Number 16685, Islamic Council Research Center. [In Persian]
Madah, Majid, Nowrozi, Zahra. (2015). Estimating the elasticity of tax buoyancy by aggregation method. Economics and modeling, 71-96. 7(27). [In Persian]
Mousavi Jahormi, Yeganeh, (2013). Predicting value added tax on gasoline consumption. Economic Growth and Development Research, 6(21), 107-120. [In Persian]
Pazhviyan, Jamshid. (2008). public sector economics, taxes. second edition, Tehran: Jangal Publishing House. [In Persian]
PileForush, Meisam; Abdulahi, Mohammadreza and Sadeghi, Narges. (2017). Gasoline issue, approaches and risks. Energy, Industry and Mining Studies (Energy Group) and Economic Studies (Macroeconomics and Modeling Group), serial number 16182, Islamic Council Research Center. [In Persian]
Saadat Mehr, Massoud. (2016)The effect of the increase in the price of gasoline and diesel on the inflation rate in Iran. Quarterly Journal of Energy Planning and Policy Research. 2 (3) 104-85. [In Persian]
Varahrami, Vida. and Rayej, Majid. (2017). Welfare Effects of Gasoline and Oil Gas Price Shocks: A Dynamic Panel Data Approach. Quarterly Journal of Energy Planning and Policy Studies. 4 (2): 131-168. [In Persian]