نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 اقتصاد انرژی دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی تهران ایران

2 دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی، تهران

3 دانشیار گروه اقتصاد نظری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی (نویسنده مسئول)

چکیده

تحریم‌های اقتصادی در عرصه روابط بین‌المللی بر الگوی تجارت کشورها تأثیر می‌گذارند. یکی از مجراهای تأثیرگذاری تحریم، صادرات (به عنوان مهمترین منبع عرضه ارز کشورها) است. در این زمینه صادرات نفت در کشورهای عضو اوپک و به‌خصوص ایران جز مهم‌ترین درآمدهای اقتصاد به شمار می‌روند و سهم بالایی در تامین بودجه کشور دارد. در پژوهش حاضر، تأثیر تحریم‌ها بر الگوی تجارت نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی ایران و هم‌چنین تأثیر این تحریم‌ها را بر کشورهای عضو اوپک در چارچوب الگوی جاذبه تعمیم‌یافته با استفاده از مدل‌های اقتصادسنجی داده‌های تابلوئی، بررسی شده است. الگوی پژوهش براساس داده‌های آماری سال‌های 1988 تا 2018 در قالب چهار دوره تحریمی شامل دوره اول تحریم آمریکا، تحریم اتحادیه اروپا، تحریم سازمان‌ملل و دوره دوم تحریم‌ آمریکا تدوین شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تحریم‌های دوره اول آمریکا و تحریم‌های اتحادیه اروپا تأثیر کمتری بر صادرات نفتی ایران داشته است اما تحریم‌های سازمان‌ملل تأثیر قابل‌توجهی بر این صادرات نفت و سهم ایران از صادرات اوپک داشته است، تأثیر دوره دوم تحریم‌های آمریکا نیز نسبت به دوره اول تحریم‌های این کشور بیشتر بوده است . بر اساس یافته‌های تحقیق سایر کشورهای عضو اوپک تأثیر معنی داری بر جایگزینی بازار نفت ایران نداشته‌اند و این کمبود عمدتا توسط کشورهای خارج از مجموعه اوپک تامین شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Impact of Iran's Economic Sanctions on Iran and OPEC Countries's Crude Oil Trade: Application of the Generalized Gravity Model

نویسندگان [English]

  • sanaz karimpour 1
  • Abdolrasoul Ghasemi 2
  • Teymour Mohamadi 3

1 economic faculty allameh tabatabai tehran iran

2 Associate Professor, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran

3 Associate Professor in Economics at Allameh Tabataba'i University

چکیده [English]

Economic sanctions in the field of international relations affect the trade pattern of countries. One of the effective channels of sanctions is exports (as the most important source of foreign exchange supply for countries). In this regard, oil exports to OPEC member countries, especially Iran, are among the most important economic revenues and have a high share in the country's budget. In the present study, the effect of sanctions on the pattern of trade in Iranian crude oil and petroleum products and also the effect of these sanctions on OPEC member countries in the framework of the generalized gravity model using panel data econometric models have been investigated. The research model is based on statistical data from 1988 to 2018 in the form of four periods of sanctions, including the first period of US sanctions, EU sanctions, UN sanctions, and the second period of US sanctions. The findings show that US-era sanctions and EU sanctions have had less of an impact on Iran's oil exports, but UN sanctions have had a significant impact on these oil exports and Iran's share of OPEC exports. According to research findings, other OPEC member countries have not had a significant impact on the replacement of the Iranian oil market, and this shortage has been mainly met by countries outside the OPEC.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Trade
  • Sanctions
  • Crude Oil Exports
  • Gravity Model
  • Panel Data
اصغری‌پور، فرید (1388). بررسی آثار تشکیل بازار مشترک اسلامی بر جریانات تجاری کشورهای منخب عضو در بازه زمانی سال‌های 2008-1994کاربرد مدل جاذبه پایان‌نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه فردوسی مشهد.
آذربایجانی، کریم و طیبی، سیدکمیل و صفادرگیری، حلیمه(1394). اثر تحریم‌های اقتصادی ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا بر تجارت دو جانبه ایران و شرکای عمده تجاری آن: کاربرد مدل جاذبه. تحقیقات اقتصادی، شماره 3.صفحات562-539 .
آقایی، مجید و رضا قلی‌زاده، مهدیه و محمدرضایی، مجید (1396) .بررسی تأثیر تحریم‌های اقتصادی و تجاری بر روابط تجاری ایران و کشورهای شریک عمده تجاری. فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست‌گذاری عمومی، شماره 28، صفحات 68-49.
بانک مرکزی ج.ا.ایران (1394)، بانک داده‌های سری زمانی ایران، http://tsd.cbi.ir/
دوراندیش، آرش و امینی زاده، میلاد و ریاحی، اندیشه و مهرپرور حسینی، الهام (1397) .بررسی نقش تحریم‌های تجاری وبحران اقتصادی جهانی بر صادرات زعفران ایران. نشریه زراعت وفناوری زعفران، جلد 6، شماره 4، صفحات 511-499.
دینی‌ترکمانی، پوریا.(1391). مروری بر نظریه‌های تجارت بین‌الملل، مجله اقتصادی-ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، شماره 2، صفحات 104-99
رفعت، منیره. (1397). کاربرد تکنیک تحلیل شبکه در بررسی روابط چندجانبه تجاری ایران با مهم‌ترین شرکای تجاری در آسیا. تحقیقات مدلسازی اقتصادی، شماره 34، صفحات۱3۷-۱0۷.
شاکری عباس، محمدی تیمور، نجفی حامد. (1395). مبانی نظری و محاسبه آسیب‌پذیری نفت برای کشورهای صادرکننده نفت (مطالعه موردی ایران). پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، شماره 19، 111-79.
طیبی، سید کمیل و صادقی، عبدالرسول (1396). اثرات تحریم‌های بین‌المللی وسایر عوامل تأثیرگذار برنرخ ارز در ایران. تحقیقات اقتصادی، شماره 3،، صفحات661-641.
علی اکبر حسنوند، داریوش حسنوند، یونس نادمی (1397) .تأثیر تحریم‌ها بر صادرات غیرنفتی ایران. فصلنامه سیاست‌های راهبردی وکلان، شماره 4. صفحات 666-687.
علیرضا گرشاسبی، مجتبی یوسفی دیندارلو (1395) . بررسی اثرات تحریم بین‌المللی بر متغیرهای کلان اقتصادی ایران. فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، شماره 25، صفحات 129-182.
فرجی دیزجی، سجاد و جاریانی، فرزانه و نجارزاده، رضا.(1397). تأثیر تحریم‌ها بر تجارت متقابل محصولات کشاورزی بین ایران و کشورهای منطقه منا و اتحادیه اروپا. اقتصاد کشاورزی، شماره 2، صفحات 90-69.
گرشاسبی، علیرضا ویوسفی، مجتبی.(1395). بررسی اثرات تحریم بین المللی بر متغیرهای کلان اقتصادی ایران. فصلنامه تحقیقات مدل سازی اقتصادی، شماره 25، صفحات182-۱29.
معاونت پژوهش‌های اقتصادی، گزارش راهبردی، شماره 155، مهر 1391
مهرگان، ن. اشراف زاده، ح. (1389)، اقتصادسنجی پانل دیتا، موسسه تحقیقات تعاون دانشگاه تهران.
Abedini, J. and Mesgari, I. (2012). Estimating Bilateral Export Potentials of the Economic Cooperation Organization (ECO) in Non-Oil Industries. Journal of Economic Modeling Research (Jemr), no.2 (7), pp.75-96.
Anderson, J. E. (1979). A theoretical foundation for the gravity equation. American Economic Review, no.69, pp. 106-116.
Baltagi, B.H. (2005). Econometric Analysis of Panel Data. Third Edition, Wiley Publisher.
Bergstrand, J. H. (1985). The gravity equation in international trade: some microeconomic foundations and empirical evidence. The review of economics and statistics, pp.474-481.
British Petroleum. (2015) .BP Statistical Review of World Energy. June 2018, (June).
Combes, P. (2008). Gravity Models. The New Palgrave Dictionary of Economics. Second Edition. Eds. Steven N. Durlauf and Lawrence E. Blume, Palgrave Macmillan.
Deardorff, A. V. (1984). Testing trade theories and predicting trade flows. Handbook of international economics, no.1, pp.467-517.
Deardorff, A. V. (1998). Technology, trade, and increasing inequality: Does the cause matter for the cure?. Journal of International Economic Law, no.1(3), pp.353-376.
Fadaei, M., and Derakhshan, M. (2016). Analysis of the short-term and long-term effects of economic sanctions on economic growth in Iran (Persian). Economic Growth and Development Research, no.5(18), pp.113-32.
Feenstra, R. C. (2008). Gravity Equation, The New Palgrave Dictionary of Economics. Second Edition. Eds. Steven N. Durlauf and Lawrence E. Blume. Palgrave Macmillan.
Hafner-Burton, E. M. and Montgomery, A. H. (2008). Power or plenty: How do international trade institutions affect economic sanctions?. Journal of conflict Resolution, no.52(2), pp.213-242.
Helpman E. and Krugman P. (1985). Market structure and foreign trade: increasing returns, imperfect competition, and the international economy. MIT Press, Cambridge.
Hufbauer, G. C. and Elliott, K. A. and Cyrus, T., and Winston, E. (1997). US economic sanctions: Their impact on trade, jobs, and wages. (No. Working Paper Special (2)).
Marzban, H., and Ostadzad, A. H. (2015). The impact of economic sanctions on gross domestic product and social welfare for Iran: Generalized stochastic growth model. Iranian Journal of Economic Research, no.20(63), pp.37-69.
Matyas, L. (1998). Proper Econometric Specification of the Gravity Model. The World Economy, Vol. 20, No.3, Blackwell Publishers. Oxford.
Neuenkirch, M., and Neumeier, F. (2015). The impact of UN and US economic sanctions on GDP growth. European Journal of Political Economy, no.40, pp.110-125.
Opec. (2015).OPEC Annual Statistical Bulletin.. (A.-M. Fantini, Ed.). Organization of the Petroleum Exporting Countries. Retrieved from www.opec.org
Popova, Liudmila and Rasoulinezhad, Ehsan. (2016). Have sanctions modified Iran's trade policy? An evidence of asianization and de-europeanization through the gravity model. Economies, ISSN 2227-7099, MDPI, Basel, Vol. 4, Iss. 4, pp. 1-15,
Rasoulinezhad Ehsan, Popova Liudmila. (2017). An estimation of the impact of economic sanctions and oil price shocks on Iran-Russian trade: evidence from a gravity-VEC approach. Iran Econ Rev., Vol.21, No.3,2017.pp.469-497.
Sylvanus Kwaku Afesorgbor. (2018). The impact of economic sanctions on international trade: How do threatened sanctions compare with imposed sanctions?. European journal of political economy. pp.1-16
Tuomas Oranen and Joakim Gullstrand (2017).Russian Counter-sanctions and trade deflection: evidence from Finland.master essay. Lund university.
World Bank.
Yazdani, M., and Pirpour, H. (2018). The Determinants of Intra-Industry Trade in Energy Sector among Iran and its Major Trading Partners. Journal of Economic Modeling Research (Jemr), no.8 (30), pp.43-78.