نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• شهرام معینی ¹
• مریم معینی ²
• مهسا یوسفیان ³

¹ استادیار اقتصاد انرژی دانشگاه اصفهان

² دانشیار اقتصاد، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

³ دانشگاه اصفهان

چکیده

یارانه‌های انرژی در ایران همواره بخش قابل توجهی از درآمد ناخالص ملی را با هدف توزیع بهتر درآمد و برقراری عدالت اجتماعی به خود اختصاص داده است. در پژوهش حاضر ابتدا برای بدست آوردن شاخص کمی از نحوه توزیع یارانه بنزین، ضریب جینی و شاخص تمرکز در خصوص نابرابری توزیع مصرف بنزین بین دهک‌های درآمدی خانوار در کشور با استفاده از داده‌های درآمد-هزینه خانوار استخراج می‌گردد. جهت بررسی میزان اثر بخشی اصلاح قیمت بنزین در سال 1398 در قیاس با سال‌های قبل و بعد، استخراج شاخص‌های فوق برای سال‌های 1397 تا 1402 تکرار شده‌است. کلیه نتایج به دست آمده از محاسبات ضریب جینی و شاخص تمرکز، بر وجود نابرابری شدید در مصرف بنزین به نفع خانوارهای برخوردارتر دلالت دارد، به نحوی که ضریب جینی بین 66/0 تا 68/0 و شاخص تمرکز برای دهک‌های وزنی هزینه ناخالص استانی بین 32/0+ تا 37/0+ نوسان داشته است، که نشان‌دهنده شدت و پایداری نابرابری توزیع در مصرف و یارانه بنزین، علیرغم تحولات سیاستی طی دوره است. همچنین ضریب جینی به تفکیک دهک‌ها و شاخص تجمعی برحسب دهک وزنی هزینه ناخالص استانی، گروه شغلی و گروه تحصیلی نیز استخراج شده‌است. در انتها عوامل موثر بر مصرف بنزین خانوارها در ایران، در قالب چهار مدل رگرسیونی تخمین زده شده‌است. مدل نشان داد عواملی چون محل سکونت ( شهری یا روستایی) خانوار، جنسیت، گروه شغلی و گروه تحصیلی سرپرست خانوار، تعداد اتومبیل شخصی و ... بر مصرف بنزین خانوار، اثر داشته‌اند. در نهایت روشن می‌گردد سیاست یارانه بنزین در شکل کنونی خود، موفقیتی در هدف‌گذاری اصابت نداشته‌است.

کلیدواژه‌ها

• یارانه‌های انرژی
• بنزین
• ضریب جینی
• پیمایش درآمد-هزینه

موضوعات

• • مطالعات اقتصادی مرتبط با حامل‌های انرژی (فسیلی، تجدیدپذیر و برق)

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Inequality of Gasoline Subsidy Distribution in Iran Using Household Income-Expenditure Data (2018-2024)

نویسندگان [English]

• shahram moeeni ¹
• Maryam Moeeni ²
• mahsa yousefian ³

¹ Assistant Professor in Energy Economics, University of Isfahan

² Associate professor of Economics, Isfahan University of Medical Sciences.

³ University of Isfahan

چکیده [English]

Energy subsidies in Iran have always accounted for a significant portion of the gross national income over the years better distributing income, and establishing social justice. In the present study, first, to obtain a quantitative index of the distribution of gasoline subsidies, the Gini coefficient (between 0 and 1) and the concentration index (between -1 and +1) are extracted regarding the inequality of gasoline consumption distribution between household income deciles in the country using household income-expenditure data. In order to examine the effectiveness of gasoline price reform in 2019 compared to previous and subsequent years, the extraction of the above indices was repeated for the years 2018 to 2024. All the results obtained from the calculations of the Gini coefficient and the concentration index indicate the existence of severe inequality in gasoline consumption in favor of the wealthier households, in such a way that the Gini coefficient fluctuated between 0.66 and 0.68 and the concentration index for the weighted deciles of the provincial gross expenditure between +0.32 and +0.37, which indicates the severity and stability of the inequality of distribution in gasoline consumption and subsidy, despite the political developments during the period. Finally, the factors affecting the gasoline consumption of households in Iran were estimated in the form of four regression models. The model showed that factors such as the household's place of residence (urban or rural), gender, occupational group and educational group of the household head, number of private cars, etc. had an effect on household gasoline consumption.

کلیدواژه‌ها [English]

• Energy subsidies
• Gasoline
• Gini coefficient
• expenditure and income survey